Дилемата Еутифро

Euthyphro dilemma (дилемата Еутифро) претставува еден предизвик во состав на филозофијата на религијата.
Истиот е пронајден во дијалогот на Платон Euthyphro каде што Сократ го запрашува Еутифро: "Дали побожниот е сакан од боговите, бидејќи е побожен, или пак е побожен затоа што тоа го сакаат боговите?"

Кога станува збор за филозофскиот теизам, оваа дилема има многу големо влијание, особено врз монотеистичките религии, но во модифицирана форма, дилемата би гласела вака :
" Дали е она што е морално добро заповедано од Бога затоа што е морално добро, или е морално добро, бидејќи тоа е заповедано од Бога?"

Уште од првичната дискусија на Платон, ова прашање претставува проблем за некои теисти, иако други сметаат дека тоа е лажна дилема, и денес таа е предмет на теолошка и филозофска дискусија.

Оваа дилема има многу подржувачи, но и многу критикувачи и од аспект на теистите и од аспектот на атеистите.
Секој има посебно објаснување за тврдењата дали Бог заповедува нешто бидејќи тоа е добро, или некои нешта се добри бидејќи се заповедани од Бог.

Дали и вие се согласувате со оваа дилема или имате некое друго објаснување, без разлика дали сте теисти или атеисти ?

 

Дилемата произлегува од сфаќањето дека Бог е нешто различно од Законот, дека Бог осмислува некакви закони кои потоа според расположение ги воведува или укинува. Таквата представа пак потекнува од древни пагански времиња кога на луѓето (поради отпаднатоста од Бога а со тоа и од Вечниот Закон) им се стеснила духовната свест па мислеле дека ако тие имат променлив карактер и расположение, тогаш и боговите засигурно би биле такви. Тие заблуди подоцна се инфилтрирале и во списите на монотеистичките религии па и до ден денес некои луѓе мислат дека Бог е некаков диктатор кој дели среќи и неволји според некоја негова тајна шема или како му се потрефи денот.

Според божествените објави од чистиот Небесен свет за луѓето на денешницата (бидејќи луѓето денес можат повеќе да сфатат) меѓутоа нема разлика помеѓу тие две: Бог и Законот се едно. Бог е Апсолутниот Закон кој се објавува себеси и зрачи низ безбројни фасети.

На пр. Божјата заповед „Не убивај„ произлегува од тоа што Бог е сèприсутниот живот. Одењето контра животот кој Бог Е, носи страдање (што човек сее, тоа тој и ќе жнее). Форматот во која заповедта била објавена преку Мојсеј генерално одговарал на свеста на тогашното човештво, но смислата и денес и утре е иста.

Повеќе за ова може да се прочита меѓу останатото и во Христовата објава за денешницата: „Ова е Мојата Реч Алфа и Омега„. (во изд. на Универзален живот)

 

Но ако има морални стандарди кои се независни од волјата на Бог, тогаш постои нешто над кое Бог нема суверенитет.
Тој би бил приврзан од законите на моралот а не да биде нивниот основач.
Исто така, ако постојат морални стандарди кои се независни од Бог, тогаш моралот ќе го задржи својот авторитет дури и ако Бог не постои. Со други зборови, има моралност без Бог.

Оваа идеја ја истакнувал и Hugo Grotius: "What we have been saying [about the natural law] would have a degree of validity even if we should concede that which cannot be conceded without the utmost wickedness, that there is no God, or that the affairs of men are of no concern to him"

Така, според ова, Бог не би бил "law-giver" туку "law-transmitter" кој нема витална улога во темелите на моралот.

Моралот претставува внатрешен суд за доброто и злото.
Од тука, би рекла дека ова зависи од развивањето на нашето однесување кое ги зголемува шансите за преживување и репродукција, како и дека ние се колебаме преку доброто и злото, а од историски аспект тоа би зависело од тоа како паралелно би дејствувале нашето верување во нешто натприродно со состојбата на животната средина.

Секако од природата на човекот и неговиот внатрешен суд за доброто и злото, всушност ја имаме адаптацијата дека постои бог (добро) и сатана (зло) но овие само ги објаснуваат екстремностите на човечки однесувања во целокупниот спектар. Како што од околностите зависи дали едното или другото ќе доминира, на таков сличен начин и ќе се сфаќа религијата, секако во комбинација со самиот факт дека потребата човекот да верува во нешто останала силно врежана во неговата свест.

Ова докажува дека и врз одредена претпоставка, ние сме свесни дека моралот, односно нашето расудување и нашата определба на доброто и злото се присутни во самите нас, како што биле и на самиот почеток - А кога мислам на самиот почеток, мислам на онаа фаза од еволуцијата кога целосно се развил homo sapiens.

 

Според моето убедување би било попрецизно да се каже дека има моралност без организирана религија, и дека има моралност и без државно уредување. Бог и моралот (во смисла на она доброто) меѓутоа се едно.

Тоа е така бидејќи Бог пребива во нас (ние сме храм на Светиот Дух).

За мене нашиот почеток како самосвесни битија е далеку пред настанокот на материјалниот космос кој пак настанал само како последица на отпаѓањето од Бога. Дури потоа низ незамисливо долги епохи се развиваат човечките тела а подоцна и цивилизации.

 

Ако на некој исклучиво му требаат закони од авторитет (макар и натчовечки и семоќен) напишани во света книга и зацврстени со страв(опочит) кон тој авторитет, за да се држи до основен морал - тука имаме сериозен проблем.
Ова прашање е во склоп со темана за религија и морал, исто и во онаа за хипотетичко општество без религии мислам дека се чепна - ама убаво да се знае вака филозофски како посебен поим

 

@daylight моето гледиште е од аспект на атеист.
Верувам дека моралот е само нуспојава на еволуцијата.
Кога во стабилна и безбедна средина со доволно храна , имајќи ја биологијата на моралот го одржува нашето место во заедницата на луѓе кои помагаат во обезбедувањето на нашите биолошки императиви, додека во многу стресни, сиромашни ситуации ние сме подготвени да згаснеме преку било кој ако тоа ни помогне да преживееме.
Религијата се појавила по моралот и била изградена преку проширување на општествената контрола на индивидуалното однесување за да вклучи натприродни ликови. Со вклучување на претпазливи претци, духови и богови во општествената сфера, луѓето откриле ефикасна стратегија за ограничување на себичноста и градење на повеќе кооперативни групи.

@Someonespecial точно е дека оваа тема има сличност со темата за религијата и моралот, сепак интересно е како оваа дилема е оспорувана и поддржувана во поглед на тоа дека доброто и злото би требало да зависи од некој кој е над нас, или во било кој момент може некој да биде убеден дека се може да претставува добро и се може да претставува зло.

Дали со ова сакаш да кажеш дека некој поединец е верник само поради заплашување?

 

Луѓето се социјални животни. Ако постојат објективни морални вредности, како што се "соработката е добра" и "помагајте им на болните или сиромашните" , оние поединци и општества што ги следеле тие вредности ќе имаат тенденција да бидат природно избрани.

(Да напоменам дека "природно избраниот" не значи ништо повеќе од "да се биде дел од подгрупата на популацијата што се репродуцира".)

Значи, навистина не е дилема од еволутивна гледна точка, иако со тоа го објаснувам појавувањето на човечкиот морал како и зависноста на еволуцијата од моралот.

Додека овие вредности се најдобриот и најефикасниот начин за стадото да продолжи да опстојува, тие ќе продолжат да се применуваат и да бидат верувани.

Така, од еволутивна гледна точка, нешто е објективно морално добро, бидејќи е избрано со еволуција. Колку што многумина од нас го ценат нашиот индивидуализам, понекогаш стадото е во право.

 

Самите поими „добро’’ и „зло’’ се апстрактни концепти кои секоја индивидуа ги доживува субјеткивно и индивидуално. Моралот како збир од вредности кои човек ги смета за несомнено добри или да речеме идеални, како единствен вистински начин на однесување при кој индивидуалецот би се чувствувал свесно за себеси или народски кажано, би останал со „чист образ’’ на колективно ниво, во сите пори на општеството не може да биде нешто поразлично од мајнд контрол.
Религијата како нешто кое секој човек би го или не би го практикувал на индивидуално ниво ми е сосема во ред. Секој човек има право да избере кон што ќе ја насочи свеста колку и колективот тоа да го смета за погрешно. Но кога државата и црквата се заедно и заедно ја контролираат свеста на народот, тоа може да има само негативни последици како што имало од самото појавување на монотеистичките религии, преку инквизицијата до шоуто кое го прават и ден денес.
Јас не сум верник но не ми пречи кога некој верува од што навистина интуитивно се поврзува со некои сили кои самиот ги дефинира и се воздржувам од понатамошни коментари за моето гледиште на ова од причина што чисто не гледам поента во полемиките со верници, уште одамна се водат такви дебати и не може да се најде решение. Ми пречи религијата како средство за оттуѓување, „мачкање очи’’, лаги, лаги и лаги.
Моите деца нема да бидат воспитувани во тој дух, а верувам дека ќе ги одгледам како доста морални и стабилни луѓе, свесни за своите постапки и за одговорноста која ја превземаат со секое свое дело.
Животот во нашава заедница не е „борба за опстанок’’ туку е многу полош. Во таа борба за опстанок на ѕверот и пленот не постои морал, твое е тоа кое ќе го уловиш, ја употребуваш сопствената сила и инстинкт за да преживееш. Во нашата заедница постојано се проповеда за моралните вредности, а истите се многу лукаво употребувани за да го намамат пленот да размислува и да се однесува на одреден начин кој на олигарсите им одговара.
Но јас секогаш сум тргнувала од колективното кон индивидуалното наместо спротивно, затоа што сметам дека заедницата во која расте многу влијае на дисциплината кај самиот човек. И не е дека ние не сме доволно добри, туку едноставно, повеќето луѓе не знаат за подобро.
Како најинтелигентни битија, би било СРАМОТА да не сме доволно емпатично развиени за да имаме принципи до кои ќе се држиме. Да почнеме од мајчинскиот инстинкт и пожртвуваноста на мајката за своето дете, желбата да се заштити помалечкото и послабото, исполнетоста и среќата која ја чувствуваме кога оној до нас е среќен. Верувам во човештвото доволно за да знам дека во тие малечки, понекогаш и незабележливи моменти, и најголемиот верник не се полакомува по место во рајот и не го прави тоа за корист.
Моралот отсекогаш потекнувал од емпатијата, а „Бог’’ потекнува од човекот.
А кога заедницата ќе се научи на соживот, љубов и ќе се ослободи од прангите на капитализмот, нема да има потреба од смешни вредности и закони.