Сакам да кажам... (без цитирања)

Од ''woke'' до ''alt-right'' рефлектира подлабок човечки модел карактеризиран со скокање во крајности, често поттикнати од емоционални потреби, онлајн „ехо“ комори и теории на заговор. Пред 10 години бевме во едниот екстрем. Сега сме назад во другиот. И без сомнеж пак по некоја година ќе се вратиме на претходниот.

Како гледам на ова е: живејме во општество шо во својата срж е патријархално и конзервативно. То си има свои „трендови“ и прифатени однесувања и секое отстапување од тие воспоставени правила е соочено со осуда, отфрлање, насилство. Многу луѓе се осеќаат како да се оттргнати од останатите (најчесто во адолесценција и 20тите години кога градиме идентитет) и како резултат на тоа заминуваат во екстрем кој им дава слобода на изразување, автентичност и „живеење на своја вистина“. Ама, мислам дека тука е важно да се кажи дека дури и да го напрајме тој избор, општеството останува исто, а и влијанијата кои сме ги имале дур сме растеле и сме се оформувале. И тука одиме од еден екстрем, во друг. Како крлешка. А одење од еден во друг екстрем има само при „црно-бело“ размислување и неможност да се видат тие „сиви“ нијанси измеѓу. То би значело дека ако јас мислам така, јас сакам чиста насока на шо треба да мислам за да се поклопам со ова група на луѓе шо сметам дека го нуди то шо ми фали. Јас не се приклучувам на ова група на луѓе зошто јас сум стигнала до заклучок дека така треба да мислам. Јас се приклучувам на ова група на луѓе за да припаѓам. И ваквото размислување носи до барање јасни цели и идентитет на толпа. Пошто ова е тема на која често читам/ гледам промени, новости и општо контект - многу често е застапено кај екс-вегани кои после тоа одат да бидат карнивори. Да не беше тажно, ќе беше смешно. Зошто? Зошто од старт се приклучиле не зошто им е грижа за животните, или за околината, или за другите луѓе - безброј причини за да се почни овај lifestyle. Почнале за да припаѓаат зошто беше „тренд“. Ама не беше тренд wholefood wholegrain веганизам. „Секти“ на веганизам беа популарни како fruitarian, како raw till noon, raw till lunch etc. „Секти“ кои ако се држиш долгорочно до нивните правила си осуден да не успејш да се држиш до таква исхрана. И нормално дека кога одат во другиот екстрем краткорочно имаат одлични ефекти. Пошто телото им се распаѓало. И за некоја година ќе имаме од истите луѓе нови видеа за како се сега пак омнивори оти со карниворство телото им скапвало со години. И не само екс-вегани, ова е многу често во фитнес светот каде се оди во екстреми, каде се оди во диети (од диета во диета) и тие се истите луѓе кои запаѓаат пример во рацете на теории на заговор (против вакцини), или тие се тие кои запаѓаат од таков crunchy/woke lifestyle до то покасно да бидат tradwives и да плукнат на се шо рекле претходно на најгадниот начин шо можи. Океј забегав малку. Ај да се вратам на тема.

Јас вервам во дискусија за формирање на ставови и јас вервам во менвање на ставови. Неќам кој и да чита шо пишам последните неколку дена да го доживеј како јас да сум против дискусија. Сметам дека ако одлучиш да си А или да си Б, вистина да верваш во то и да си спремен да браниш својата поента и ако не можиш да ја одбраниш, да си способен да ја увидиш и спротивната страна. Не да се предомислиш. Само да ја увидиш. Јас вервам во баланс и мислам дека за многу работи вистината е негде измеѓу иако морам да нагласам дека за човечови права и право на живот и достоинство на сите живи суштества - нема баланс. Или си за или си против. Не можи „по малку“ да си на то. Нејсе. Пак бегам од темата. Многу идеолошки поместувања произлегуваат од емоционални рани, а не од рационална дебата. Отфрлањето, burnout или губењето на верата доведува до срам, кој луѓето сакаат да го решат со создавање на нов идентитет. Новите системи на верување дејствуваат како да се раѓаме наново, како да градиме нов идентитет и сега сме подобри од шо бевме тогаш - „Бев измамен, сега сум буден“.

А, шо не помага на се ова? Па алгоритмот. Мислам дека порано (се осетив многу старо ко го реков ова) беше полесно да најдиш луѓе со кои не се согласуваш и да комуницираш со тие луѓе без да западниш во „ехо“ комори каде само викаме и никој не чита или читаат исклучиво истомисленици. Алгоритмите на социјалните мрежи ги засилуваат драматичните промени и идеолошката содржина; и се дизајнирани да ги ескалираат ставовите од благи критики до екстремни идеологии. Луѓето ретко влегуваат во екстремни идеологии преку ноќ; наместо тоа, тие следат суптилна трага на трошки. Често започнува со љубопитност - прашање, сомнеж, лично искуство што не се вклопува во системот на верување. Таа љубопитност води до критика, бидејќи тие почнуваат да забележуваат недостатоци во идеологијата или заедницата на која некогаш верувале. Шо сметам дека тука е клучно, да сме свесни шо ни е важно и шо не ни е важно. Дали ова Х работа со која не се согласувам мене ме трга од целиот систем кој ми одговара/ во кој верувам. Дали ова Х работа со која не се согласувам значи дека сега јас мора да не се согласам со се останато? И зато ни треба дискусија затоа што ова оставено нерешено се претвора во бес - чувство на предавство, лутина и потреба да се потисне она што сега се чувствува како манипулација. Тој бес, штом ќе најде други кои го потврдуваат, се циментира како исправен и како нов идентитет. Поединецот открива нови заедници - често поекстремни - кои нудат не само прифаќање, туку и потврдување на нивниот гнев, позиционирајќи ги како храбри трагачи на вистината во свет полн со лаги. Она што започна како едноставно прашање станува емотивно патување кое не завршува во неутралност, туку во идеолошка спротивставеност.

Интересна категорија на луѓе ми се оние кои неќат да се уствари на иста страна со то шо е популарно. Ако сега е популарно да си веган, тие ќе бидат гласно против зошто неќат да бидат „како сите“. Се шо ова носи е заедницата преку искусување бес. Да не речам, to each their own. Мислам дека ако можеше да се извај кој збор најчесто го пишам на форумот ќе биди „нерелевантно“. И сакам да кажам, иако ова категорија знај да е гласна и да зазема простор во дискусии, за мене е „нерелевантна“ зошто местото од кое доаѓаат ми е незначајно.

И најважното, се ова го гледам со можност за зголемен ''susceptibility'' (како е превод на овај збор? тргнав од лековерност ама некако не ми сепоклопваше 100%) шо носи до запаѓање во дупка на теории на заговор. Теории на заговор ми е омилена тема од кога имам интернет (дете). Кога главните системи на верување пропаѓаат, теориите на заговор ја пополнуваат празнината: „Вакцините се измама од Биг Фарма, како инаку ќе прат пари од нас?“, „бидувањето woke ја уништува западната цивилизација и семејството“, „феминизмот го уништува семејството и им дава на жените лажна слика на слобода“ итн. Зошто се теориите на заговор толку примамливи за одредена категорија на луѓе? Обезбедуваат сигурност во збунувачки времиња, тие кои веруваат во теориите на заговор се „маркирани“ како баратели на вистината и екстра ултра мега паметни шо можат да забележат нешто шо другите гревчиња не можат ни да замислат, но пред се - ти даваат непријател. Дали тој непријател е Биг Фарма, дали е некоја корпорација, дали е некој политичар, држава, народ. Имаш непријател. И сите заедно го неќите тој непријател и се зајакнувате меѓусебе во ставот и омразата. И то е толку добро усмислено зошто навлегуваш така шо првите кои веруваат во нешто ти даваат „тајно“ знаење околу одредена ситуација и се гради чувство на важност. Ова промена е означена како „будење“, а не како радикализирање.

Како шо реков погоре, јас апсолутно сметам дека толку луѓе на планетава мора да сме различни и мора да паѓаме на различно место под сонцето. За мене вистината за поќето прашања е негде измеѓу. Ама, кога има вакви драстични промени, предводени емоционално како шо пишав погоре - дали и зошто ваквите промени се проблематични? Замената на една крајност со друга не промовира раст. Напротив, носи до ригидност, непријателско однесување и психологија на толпа. Поларизацијата се зголемува, но вистинското разбирање и можност за промена се намалува. Луѓето стануваат реактивни и гласни, а не се насочени кон рефлектирање.

За да имаме раст мора да толерираме нешто шо не е комфортно, да смејме да прашаме без то да е срамота и да се остава простор за идеолошка комплексност. Една од работите и главните проблеми на прогресивноста како тренд кој беше пред едно 10 години е шо не оставаше простор за прашања. Ако кажиш нешто грешно - си отстранет и те срамат зошто го рече; ако не знајш нешто - не си го „решил домашното“ и како смејш да припаѓаш на ова група со ова незнаење итн. А, дијалог, дискусија сите тие прашања би ги решиле и не би имале екстреми на луѓе од двете страни туку ќе имавме луѓе кои можат да комуницираат и луѓе кои се целокупно балансирани. Кога велам двата екстреми мислам и на прогресивните групи и на конзервативните, двата екстреми треба да нудат намалување на култура на казна, и креирање на култура на прашања и дискусија („нема глупо прашање“). Фали охрабрување на дијалог, охрабрување за дискусија или само разменување искуства. Не мора да се согласиме. Не мора да најдиме заедничко решение. Доволно е да се сослушаме за да го видиме и другото искуство. Во Јуни за време на Pride читав еден тред на Твитер и беше за queer култура и уметност. И коментарите беа многу непријателски настроени ако нешто не знајш. Како, о како, не знајш дека ова дело нарочно не е завршено зошто преставува живот згаснат прерано ради ХИВ? И тие луѓе кои вистина прашуваа и се интересираа беа осудени зошто веќе не знаеле. Никој не се родил знаен. Зошто ги антагонизираш луѓето кои не те судат? Зошто ги отфрлаш кога можи да имате дијаглог? Зошто се караш кога можиш да имаш дискусија? Ако некој се обидува да ја разбери твојата гледна точка - зошто би одбил да зборуваш? Зошто не знај од старт? Пак ќе речам. Никој не се родил знаен.

TLDR From woke to alt-right pipeline е одраз на подлабоките потреби: за јасност, идентитет и контрола. Екстремите и теориите на заговор нудат олеснување, но ја искривуваат реалноста. Подобар „пат“ за нас лежи во сочувствително, критичко и флексибилно размислување, а не во однесување кое е тука само за да изнуди емоција/ реакција.


Секогаш велам, родена да бидам јутубер есеист - осудена да неќам да бидам пред камера. Родена да бидам барем блогер есеист - осудена да пишам на форум. Ваљда изборот да студирам психологија не бил случаен, ама некако пак се загинав уз пат. Пишам намерно во СДК без цитирање зошто не сум во можност за дискусија периодов ради приватни причини, ама премногу ми тежеше за да не се изјаснам негде. Пози4 мили4ки.