Политички колумни

Драган Тевдовски

Зошто Данците се најсреќните, а Македонците едни од најнесреќните народи? Три клучни работи може да научиме од Данска: праведност, транспарентност и мудрост

Легендарната емисија „Топ листа надреалиста“ во годините пред распадот на Југославија ги започнуваше вестите од светот со најавата: „Во Шведска повторно немири, здраво!“. Денес една многу слична земја на Шведска ги има најсреќните луѓе на светот. Данска е рангирана како прва земја според Извештајот за среќата во светот (објавен од United Nations Sustainable Development Solutions Network). За жал, Македонија се наоѓа на 118. место од вкупно 156 рангирани земји во светот, што значи дека македонските граѓани се помалку среќни од граѓаните во повеќето земји во светот.

Дали можеме нешто да научиме од најсреќните? Точно е дека не сме кралство, немаме море и наши соседи не се Германија, Шведска и Норвешка, но сепак нешто може да се научи. Барем три работи.

Првата е праведноста. Главното име на играта во Данска е социјалната праведност. Започнува со навидум обични работи. Во градинка за роденденот на детето не може да се почести со скапи чоколатца, туку вообичаено се носи леб и путер. На работа се доаѓа во лежерна и небрендирана облека, па затоа никој не го вреднува, на пример професорот според костумот од „Бос“, туку како тој предава и пишува. Или фраерлакот во град не е поради паркираниот автомобил пред кафулето бидејќи повеќето излегуваат со велосипед (дури и во студените скандинавски зими). Потоа овие работи се пресликуваат на системско макрониво. Не постојат значајни разлики во нивоата на пензиите (исклучок се само додатоците при користење доброволни пензиски шеми). Стапката на данокот на доход не е 10% и иста за сите, туку се движи прогресивно и може да достигне и до 51%, a зависи од видот и висината на доходот, бројот на членови во домаќинството, далечината до работата, плаќањето на социјалните придонеси, користењето службен автомобил или мобилен и слично. И системот не се шегува. Тој е комплетно на страната на мнозинството граѓани во земјата. При купувањето луксузен автомобил на државата треба да и' се плати данок во висина на речиси уште два такви автомобили. Или подарокот на имот од родителите на нивните деца не е изземен од плаќање данок, туку за него треба да се плати данок во висина помеѓу 15% и 36% од неговата вредност, иако родителите претходно платиле пристоен данок. Идејата е дека на секоја генерација мора да и' се даде еднаква шанса за старт во животот.

Зошто, иако плаќаат огромни даноци, Данците се најсреќни? Затоа што државата им ги враќа парите. Се лекуваат во државни болници каде што квалитетот на услугата е на врвно ниво. Во градинките има доволно место за сите деца од земјата и како стандард на секои четири деца има по една негувателка. Образовниот систем е еден од подобрите во Европа. Јавниот транспорт е беспрекорен. Данска е единствената земја во која постои државен фонд кој овозможува до 10 години мораториум во плаќањето на обврските од кредити кога некој ќе загуби работа или ќе западне во проблеми со цел да се заштитат граѓаните. Таму секоја шуша-муша која ќе дојде на власт не може да помисли да ги злоупотребува народните пари, па така најголемата афера годинава во Данска е за лидерот на голема партија кој со пари на некоја фондација летал во бизнис-класа и спиел во хотел со пет звезди.

Како може да се постигне ова? Тоа е втората работа - транспарентност. Праведноста не може да постои без транспарентноста. Главното системско решение за транспарентноста е системот за единствен дигитален потпис преку кој секој граѓанин ги добива сите парични приливи, ги врши сите плаќања и ги остварува сите права за јавни услуги, како на пример запишување дете во училиште или добивање здравствена услуга. Целта на системот е секој без исклучок во општеството да го добие тоа што му следува или да го плати тоа што треба. Без врски, без ургенции и без губење време – само со неколку клика на интернет. Важно е дека овој систем не може да се злоупотреби од власта, бидејќи тој не е единствениот механизам. Во целото општество е вградена транспарентноста. Куќите не само што не се баракадираат со високи огради, туку на прозорците на становите не се ставаат завеси, па така лесно можете да се погледне што прават соседите. Канцелариите и кабинетите не се затворени, туку секаде постои политика на отворена врата, која овозможува ем лесно да се дојде до секого, ем да се види секој што работи. На овој начин манипулациите, корупцијата и криминалот се на најниско ниво.

Третата работа е мудроста. Данска не е земја без проблеми. Тие дури имаат многу помалку од нас од она што е најважно за живот – сонцето. Бројот на сончеви денови во Данска е значително помал од тој во Македонија и времето е често променливо и врнежливо. Но, Данците и за ова успеале да најдат системско решение. Децата од најмала возраст се оставаат да спијат на отворено во градинките и се носат во природа да почувствуваат ветер, дожд и снег и организмот да ги прифати. Не случајно имаат поговорка: „Не постојат лоши временски услови, постои само лоша облека“. Само уште неколку примери за мудро решавање на проблеми. Данските банки не одобруваат потрошувачки кредити без јасно дефинирана намена. Минус на сметката е непознат за повеќето граѓани. Продавниците затвораат главно во 17 часот и затоа од една страна работодавците не можат да ги злоупотребуваат вработените да седат по цел ден на работа, а од друга страна типичното данско семејство вечера во 18 часот, а децата си легнуваат во 19 часот. Младите излегуваат во 19 часот, а веќе во 22 часот центарот на градот заспива. И секако, овој начин на живот заедно со стекнатиот животен стандард прави никој да не се пали на уставни промени за дефиницијата на бракот, туку да размислува дали зимскиот одмор ќе го помине на Канарски Острови или на Алпите.

Данска не била отсекогаш најсреќната земја во светот. Пред нешто повеќе од еден век Данска загуби значаен дел од својата територија и во неа владееше сиромаштија. Но, тогаш почнале да се менуваат. Некои велат дека проблемите во исто време се и голема можност. Крајно време е и ние да почнеме да се менуваме. А, да се менуваме мораме да ја знаеме целта. Зашто ако не знаеме каде сакаме да одиме, нема да стигнеме никаде.

(Авторот е доцент на Економскиот факултет во Скопје и постдокторанд на Универзитетот во Архус, Данска)

 

На конференцијата на психолози одржана во Москва 2015 година, психологот Карина Ѓулазизова:

„Одбележувањето на Втората светска војна е во ред, но владата (во Русија) ја акцентира повеќе нејзината слава отколку страдањата, менувајќи го на тој начин нејзиното значење и правејќи ја војната атрактивна за младите луѓе. Оние кои војуваа во војната го направиа тоа за нивните деца да не мораат да војуваат. Но руската влада испраќа поинаква порака.„ линк

 

Друже Заев, да си ја повториме лекцијата!
од Бранко Героски - новинар

„И јас се сеќавам на спектакуларната изјава на премирот Зоран Заев, човек со бекграунд на успешен бизнисмен, кој во кампањата за локалните избори рече дека СДСМ ќе одржи лекција по економија и дека ќе оди со концептот „повеќе пари кај граѓаните“. И токму затоа, она што се случува деновиве, мене, најблаго речено, ме збунува.

На пример, не можам да сфатам како тоа зголемувањето на акцизата на дизелот, кој учествува со 64 отсто во вкупната потрошувачка на горива, ќе донело повеќе пари кај граѓаните, а ќе ги насекирало богатите, оти сиромашните ионака не возеле автомобили (?!). Такво објаснување чувме од човек од ресорот финансии. Мене ова ме потсети на онаа скандалозна изјава на Груевски, кога рече дека не се градат автопати затоа што Македонците ионака не патуваат.

Исто така, не ми е јасно како е можно со години да трубиме дека имаме прекубројна и неефикасна администрација, која го оптоварува стопанството, а сега одеднаш да се ветува зголемување на платите во здравството, во образованието, во јавниот сектор. Ние знаеме дека во нашите болници и амбуланти, на пример, недостасува квалитетен медицински кадар што мора добро да се плати, но затоа таму џаболебари има колку душа ти сака! Не ќе беше ли попаметно прво да се реформираат секторите во кои ќе се зголемуваат платите? И ако не се направи таа реформа, со кој образ тогаш ќе се казнуваат текстилците, на пример, кои не можат да исплатат минимални плати, кога на нивен грб и на грб на целото стопанство се плаќа прекубројното чиновништво?

Не ми е јасна и оваа работа со субвенциите за земјоделците. Да бидам искрен, мене тој концепт со субвенциите никогаш не ми се допаѓал и се уште мислам дека тој механизам повеќе го умртвува отколку што го заживува производството на храна. Но, еве, не полемизирам, да не се правам експерт за сѐ и сешто. Ама, факт е дека на луѓето им беа ветени субвенции во износ од 160 милиони евра годишно, а во буџетот за 2018 година се испланирани само 138 милиони. Зошто?

И уште нешто. Многу важно. Кога сегашната власт беше опозиција, многу се зборуваше за кратењето на непродуктивните расходи, за кои се тврдеше дека изнесуваат неколку стотици милиони евра на годишно ниво. И јас сум убеден дека навистина зборуваме за толкави суми. Сега, кога полемизираме за зголемената акциза за дизелот, зборуваме за потег што во државната каса ќе донесе одвај 30 милиони евра годишно. Па добро, што стана со оние „стотици милиони“ непродуктивни трошоци? Се скратија?

Мислам дека е време, друже Заев, да си ја повториме лекцијата – кога социјалдемократите беа во опозиција, ветуваа поскромни буџетски зафаќања од реалниот сектор на економијата (за да има повисоки плати за работниците), кратење на непродуктивните трошоци, повеќе капитални инвестиции и општо - повеќе пари за граѓаните. Натаму одиме? Да не сме скршнале малку?

ПС: И те молам, премиере, ако е можно, сугерирај малку да се потсмири возбудата и во твојот тим и меѓу луѓето што гравитираат околу него, бидејќи сите ние имаме право да критикуваме, па дури и кога грешиме. Полека, без нервоза, со книга на книга. Наши сме, нели?„

извор: http://www.plusinfo.mk/mislenje/3551/druze-zaev-da-si-ja-povtorime-lekcijata

 

тешко нас

 

Колумна - „МАНИФЕСТ НА МОТИКАТА“ од Венко Андоновски (извадок)

„Минатиот пат завршив со мислата дека промената на името не е нашиот најголем мултиетнички македонски пораз, и само уште тоа објаснување ви го должам, драги мои. Тој пораз се состои (и му претходи како логична причина на поразот со името) во усвојувањето на животната филозофија на МРЗЛИВИОТ и НЕАВТОХТОН човек, оној што претпочита златно теле на кое ќе му се клања или, уште подобро, златно магаре (чиј измет ќе го јаде, макар биле тоа и златници), пред „златна“ мотика. Наједноставно кажано, во духот на нашето соцреалистичко време на слогани, нашиот пораз е во усвојувањето на филозофијата „НАТО ЌЕ НÈ БРАНИ, ЕУ ЌЕ НÈ ХРАНИ“. А што ќе правиме ние, освен што ќе се занимаваме со бистрење политика по собранија, плоштади, кафеани, колумни и социјални мрежи? Работи ли некој во оваа држава? Знам дека нема работни места, но додека не се отворат (а сите влади велеа – само што не стигнале странски инвеститори!) работи ли некој – барем врз себе? Зошто би било потребно најпрвин да влеземе во НАТО и ЕУ за да ја земе секој од нас својата мотика во рака?“
https://www.novamakedonija.com.mk/mislenja/kolumni/манифест-на-мотиката/

 

Национален срам: Косово и неговите убиени жени од Хана Марку

Текстот е на англиски јази па го ставам во спојлер, но вреди да се прочита.

Спојлер

Until our institutions climb out of their current state of dysfunction, Kosovo’s abysmal treatment of its women and girls needs to become a constant, never-ending source of national shame.


Zejnepe Berisha was stabbed to death by her husband, Nebih, in their home in Suhareka in 2015. Zejnepe was battered throughout the course of her marriage, and had reported her husband to the police no less than 16 times. It beggars belief that the police allowed abuse in this home to continue, after 16 individual reports of abuse confirmed by both her children and other family members. According to information released by Gazeta Express, in one such report Zejnepe told the police that her husband had tied her up and tortured her with a knife while she was pregnant with their second daughter. According to Zejnepe’s sister, she had also attempted suicide three years before her murder.


On Wednesday, April 12, Nebih Berisha was sentenced to twelve and a half years in prison, barely above the legally required sentence for murder (which, according to the Penal Code, varies from 10 years to life imprisonment, as per the discretion of the judge). Nebih’s lawyer, Esat Gutaj, apparently argued that his client suffered from “limited mental capacity.” Hajrije Thaci, Zejnepe’s sister, was one of the last people to see her alive. Thaci said she had been invited to act as a witness by the prosecutor in the case, but said she wasn’t interviewed once during the course of the trial.


On Friday, April 14, Kosovars marched again in Prishtina to protest the murder of yet another woman failed by the police, the legal system and our government. If you’re reading this on Prishtina Insight, chances are you’re a foreigner here to “observe,” “monitor,” “report” or otherwise “assist” Kosovo. You may have been seduced into thinking that things in Kosovo are bad, but they’re getting better. That gender inequality in Kosovo is “cultural” and requires gradual change. You need to stop this thinking immediately.


What Kosovars need from you is unsparing criticism, because there’s only one of two ways progressive feminist politics happen here: feminist activists push an issue for years, organizing protests, writing articles, publishing research and lobbying the government. Or, the international community says they want a law passed or a new policy, after which it becomes, at the very least, a topic of national conversation.


Kosovo’s hatred of its women should be one of those priorities. This is a country where police will ignore a woman’s 16 individual reports of abuse and torture at the hands of her husband. This is a country where police allegedly participate in the rape and trafficking of teenage girls. This is a country where a woman with a restraining order gets shot dead by her husband in broad daylight. This is a country where women who want rape investigated get beaten. This is a country where doctors allow women to to give birth unassisted on the floors of hospitals. This is a country where 80 per cent of women don’t work. This is a country where girls get pulled out of school to get married. This is a country where women and girls are told that constant street harassment is a joke. This is Kosovo, outside of Prishtina’s bourgeois core.


And to my fellow Kosovar compatriots, those of you with bourgeois status, those of you who maybe have jumped at the chance to shill an image of a progressive, youthful Kosovo upon the offer of an “advisorship” or a cushy job spent going on official trips abroad: you are the worst. Rita Ora, Majlinda Kelmendi and #KosovoinUNESCO are all fine and dandy, but you help no one by pushing an idea of Kosovo that simply does not exist. Kosovo’s institutions are in need of radical change, and that can only happen when the people inside them are able to take a long hard look at themselves.


Right now, it’s precisely the government, the courts and the police that stand in the way of the advancement of our women and girls, and this needs to be yelled out from the rooftops. I probably don’t need to remind you, but here’s a brief list of the ‘Greatest Hits of Feminism’ by the Kosovo Government: Comparing feminists to cows. Telling a woman MP to “suck it” and then giving a speech to women entrepreneurs. Getting arrested for groping Japanese schoolgirls while on official state business. Calling an opposing government official a “fag.” And this is just the stuff that gets reported.


If this is Kosovo’s highest levels of government, how can it be any surprise that judges encourage women who are abused to reconcile with their partners? Or that prosecutors fail to pursue men who beat their wives? Or that restraining orders are next to meaningless in this country? Or that police dismiss women’s stories and might even participate in their abuse? Or that all the data on sexualized violence, failures of justice and systemic inequality collected by the Kosovo Women’s Network are not used to draft policy? Is it any wonder that I’ve almost never bothered to call upon the authorities when I’ve been followed down the street or kicked or threatened or pulled by the arm by men in Prishtina, our little bourgeois bubble?


I’m at a loss at how much more data needs to be collected, how many more deaths need to happen and how many more marches need to be organized in order for things to change. Which is why I humbly suggest public shaming, the deepest cut in the Albanian playbook. Until our institutions climb out of their current state of dysfunction, Kosovo’s abysmal treatment of its women and girls needs to become a constant, never-ending source of national shame.

И зарем после сето ова, српските и косовските политичари веруваат дека независно или српско косово е главен приоритет?

 

„При вакви ненормални работи, сосема е нормално Владата да го прогласи лубрикантот за лек. Ние сме друга планета, северноцрпната планета. На оваа планета животот не е создаден, животот дојде. Граѓаните дишат ајро, пијат нафта, јадат живи луѓе. Северноцрпнатата планета се врти околу Сонцето за време на три полугодија. Главна религија е камшикарен дуализам, северноцрпнатите граѓани веруваат во две божества, ЕУ и НАТО. Неприкосновен владетел е царот Џес Бејли. Негов вазал е Црпко Први, кој не дојде на власт, ниту беше избран, туку божествата ЕУ и НАТО го црпнаа од нива. Политичкиот систем се нарекува амбасадорска демократија. Царски пресуди се спроведуваат преку Кацарски законик. Извршната власт ја спроведуваат извршители. Со планетата владее мнозинството малцинства според правилата на северноцрпнатата логика. А таа логика вели дека една третина е повеќе од две третини. Како општествено уредување воведен е поткупизам. Народната парола гласи братство – тендерство“...

https://www.novamakedonija.com.mk/mislenja/kolumni/баење-против-светски-уплав-од-македон/

 

Не сум атеист, но големо браво за текстот:


Клиничка слава
од Бранко Героски - новинар

Навистина не можам да разберам како нашиве „социјалдемократи“ излегоа толку поголеми „верници“ дури и од нашиве „демохристијани“, што со ваков занес и ревносност продолжуваат да го уриваат секуларизмот, ионака опасно начнат во времето на деспотот на Никола Груевски. Мешањето на црковните и државните работи, во крајна линија, не е ниту во духот на демохристијанската идеологија, уште помалку во согласност со социјалдемократската, а мислам дека не е ни по волјата на Бога.

Зошто тогаш со верски ритуал, со свеќи в раце, со поп и со молитва, со богата трпеза распослана на клупите во амфитеатарот, вработените на Клиниката за пулмологија, на чело со директорот д-р Дејан Докиќ, го прославиле верскиот празник Свети Никола? Да сум злобен, би помислил дека му го слават роденден на нивниот „заштитник“ Никола Будимпештански. Но ете, не сакам да бидам злобен и ќе се потпрам на објаснувањето на ова глупирање што доаѓа од самите лекари – замислете, овој верски празник бил прогласен за слава на Клиниката и се прославувал традиционално, секоја година!

Сум чул за разни слави, ама прв пат слушам за клиничка слава. Тоа му доаѓа нешто како клиничка смрт на секуларизмот. И тоа баш на Пулмологија, каде што директорува д-р Докиќ, еден умен и способен човек, посветен на својата професија. Страшно!

Дали тоа значи дека секоја клиника може да си има своја слава? А зошто би била привилегирана само Пулмологија? Дали тоа значи дека премиерот и министерот за здравство треба да шетаат од клиника на клиника, од слава на слава, за да ги испочитуваат „верските чувства“ на вработените?

На Пулмологија, како што е објаснето, вработените заедно си ги одбележувале и другите верски празници. Велигден, Бадник… Бидејќи верски празници има многу, а не бива славје без поп, можеби е практично клиниката и поп да си вработи. И оџа, по рамковен. И така на секоја клиника. Зошто не и во секое јавно претпријатие? А министерствата подолу ли да се?

Јас разбирам од каде доаѓа оваа засилена наклонетост кон верата екс официо (по службена должност). Таа е само рефлексија на праксата што ја форсираат луѓе од државниот врв. Сите ние слушаме дека нашите врвни раководители си имаат свои „духовници“, најчесто владици, со кои се консултираат за најважните приватни и државни работи. За еден од тие „духовници“ се тврди дека е исклучително влијателен. И сега, нормално, луѓето од вторите и третите ешалони во власта и во партијата на власт чувствуваат обврска јавно да ја демонстрираат својата посветеност на „верата“ и да се прават, како што се вели, поголеми католици од папата.

Е тоа ми пречи. Многу ми пречи. Затоа што не сум верник? Не, уште повеќе би ми пречело да сум голем верник. Зашто верските чувства се лични и се изразуваат само во лично својство, далеку од очите на јавноста. Сѐ друго е злоупотреба и чист популизам. Немам ништо против премиерот, министрите, лекарите и сите јавни службеници што чувствуваат потреба да се крстат, да се клањаат и да се молат, сѐ додека тоа не го прават пред камери. И секако, барам да не дозволуваат црковни лица на било кој начин да влијаат врз државните работи. Тоа е суштината на секуларизмот.

Како и да е, на вработените на Клиниката за пулмологија и на нивниот директор д-р Докиќ им ја честитам славата Свети Никола, но ги замолувам од идната година да си ја слават само по дома, а не на работа. Свети Никола е домашна, а не клиничка слава. А и невкусно е лекари, луѓето од кои очекуваме успешно да си ја вршат својата работа додека не дојде ред на Бога да се погрижи за својата, да гледаме со свеќи во рацете, со поп и на славска трпеза, макар и посна.

извор

 

Здраво се отвори нов портал од информативно забавен карактер, па сакам да прашам дали има некој заинтересиран за пишување на колумни?
Ако некој е заинтересиран контактирајте ме!
иначе се работи за www.kaktus.mk